Werknemers in Vlaanderen genieten van verschillende rechten die bedoeld zijn om hun welzijn, veiligheid en belangen op de werkplek te waarborgen. Deze rechten zijn vastgelegd in wetgeving en regelgeving, en ze spelen een cruciale rol in het creëren van eerlijke en rechtvaardige arbeidsomstandigheden. Mijntoeslagen vertelt u meer over belangrijke rechten van werknemers in België.
Belangen werknemers
België kent een robuuste traditie van sociaal overleg, waarbij sociale partners en erkende organisaties van zowel werknemers als werkgevers betrokken zijn bij het vormgeven van het arbeidsbeleid. Op diverse niveaus worden de belangen van werknemers en hun rechten beschermd door overlegorganen, evenals door vakbonden die zijn georganiseerd op basis van sectoren, statuten of beroepen.
Vakbonden
Alle inwoners van België hebben het recht om lid te worden van een vakbond, ongeacht hun beroepsstatus. Op de werkvloer mag er geen discriminatie plaatsvinden op basis van het lidmaatschap van een vakbond. België kent drie overkoepelende syndicale organisaties, die erkend zijn op basis van wettelijk vastgestelde representativiteitscriteria: 
- ABVV (Algemeen Belgisch Vakverbond)
- ACLVB (Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België)
- ACV (Algemeen Christelijk Vakverbond)
Deze organisaties zijn verder georganiseerd op basis van sectoren, beroepsstatuten en/of beroepen.
Ondernemingsraad
In bedrijven met 100 of meer werknemers wordt de ondernemingsraad (OR) opgericht en vernieuwd in bedrijven met 50 of meer werknemers. Dit orgaan is paritair samengesteld, met zowel vertegenwoordigers van de werkgever als werknemers. De OR richt zich op de economisch-financiële en arbeidsorganisatorische aspecten van het bedrijf. De werkgever informeert de OR over de financieel-economische situatie en toekomst van het bedrijf. Binnen de OR verstrekt de werkgever ook informatie over belangrijke geplande wijzigingen in de (arbeids)organisatie. De OR heeft eveneens de verantwoordelijkheid voor het opstellen en wijzigen van het arbeidsreglement dat in het bedrijf van kracht is.
In ondernemingen met 50 of meer werknemers wordt het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) opgericht. Dit comité is ook paritair samengesteld en heeft een adviserende rol met betrekking tot het welzijns- en arbeidsveiligheidsbeleid van het bedrijf. Het behandelt verschillende thema’s, waaronder:
- Arbeidsveiligheid
- Bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk
- Psychosociale belasting veroorzaakt door het werk (stress)
- Ergonomie
- Arbeidshygiëne
- Verfraaiing van de arbeidsplaatsen
- Maatregelen van het bedrijf met betrekking tot leefmilieu, wat betreft hun invloed op de punten 1 tot 6
- Bescherming van de werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk.
Verplichtingen werkgever
De werkgever heeft diverse verplichtingen, waaronder:
- Zorgen dat de werknemer op de afgesproken wijze, tijd en plaats werkt, inclusief het beschikbaar stellen van benodigde hulp, middelen en materialen.
- Zorgdragen voor arbeidsomstandigheden die de veiligheid en gezondheid van de werknemer waarborgen, inclusief het bieden van eerste hulp bij ongevallen.
- Op tijd, plaats en wijze afgesproken loon betalen.
- Adequate huisvesting en voldoende gezond voedsel verstrekken indien de verplichting tot kost en inwoning is overeengekomen.
- De werknemer voldoende tijd geven om religieuze en wettelijke burgerlijke verplichtingen na te komen.
- Zorgvuldige aandacht besteden aan het onthaal van werknemers, met specifieke aandacht voor jonge werknemers.
- Zorgen voor het arbeidsgereedschap en persoonlijke voorwerpen van de werknemer, en deze op verzoek kosteloos teruggeven.
- Kosteloos de vereiste opleiding aanbieden als deze noodzakelijk is voor de uitvoering van het werk, volgens wettelijke voorschriften of collectieve arbeidsovereenkomsten.
- Schriftelijk of elektronisch en gemotiveerd reageren op verzoeken van de werknemer met betrekking tot arbeidsvormen die voorspelbaardere en zekerdere arbeidsvoorwaarden bieden.
Verplicht akkoord ingeval van wijziging van de overeenkomst
Beide partijen, werknemer en werkgever, moeten akkoord gaan met wijzigingen in de voorwaarden, tijd en plaats van de overeengekomen arbeid. Over het algemeen zijn eenzijdige wijzigingen, zonder wederzijds akkoord, niet toegestaan, behalve als er een clausule in de overeenkomst is die de werkgever toestaat eenzijdig bijkomende overeengekomen elementen te wijzigen. Deze clausule mag echter geen betrekking hebben op essentiële elementen zoals functie of loon. Bij afwezigheid van zo’n clausule hebben zowel de werknemer als de werkgever niet het recht om eenzijdig wijzigingen aan te brengen aan de overeenkomst, ongeacht of het om bijkomende of essentiële elementen gaat.
Rechten van werknemers
Werknemers in Vlaanderen genieten van verschillende rechten die zijn vastgelegd in nationale wetgeving en collectieve arbeidsovereenkomsten. Deze rechten zijn bedoeld om een eerlijke en rechtvaardige arbeidsomgeving te waarborgen. Hieronder volgt een overzicht van enkel de belangrijkste rechten:
1. Arbeidsovereenkomst en arbeidsvoorwaarden: Werknemers hebben het recht op een schriftelijke arbeidsovereenkomst waarin de belangrijkste voorwaarden van hun tewerkstelling worden vastgelegd, zoals
functieomschrijving, loon, werkuren en vakantieregeling.
2. Arbeidsduur en rusttijden: Werknemers hebben recht op een redelijke arbeidsduur en voldoende rusttijden. De standaard arbeidsduur is vaak 38 uur per week, en werknemers hebben recht op pauzes en rusttijden tijdens de werkdag.
3. Loon en verloning: Werknemers hebben recht op een eerlijk en correct loon. Het loon moet regelmatig worden betaald, en werknemers hebben recht op een gedetailleerd overzicht van hun verloning.
4. Veiligheid en gezondheid op het werk: Werknemers hebben het recht om in een veilige en gezonde werkomgeving te werken. Werkgevers moeten voldoen aan de geldende normen voor veiligheid en gezondheid op het werk en moeten werknemers informeren over mogelijke risico’s.
5. Vakantie en verlof: Werknemers hebben recht op jaarlijkse vakantie en verlof. De duur van het verlof kan variëren afhankelijk van de arbeidsduur en de sector waarin men werkzaam is.
6. Gelijke behandeling en non-discriminatie: Werknemers hebben recht op gelijke behandeling en mogen niet gediscrimineerd worden op basis van geslacht, leeftijd, etniciteit, religie of andere gronden.
7. Vertegenwoordiging en inspraak: In grotere ondernemingen hebben werknemers het recht op vertegenwoordiging in overlegorganen zoals de ondernemingsraad en het comité voor preventie en bescherming op het werk.
8. Opzegtermijn en ontslagbescherming: Zowel werknemers als werkgevers moeten zich houden aan de geldende opzegtermijnen bij beëindiging van een arbeidsovereenkomst. Werknemers genieten ook van ontslagbescherming in bepaalde situaties.
