Sociale zekerheid is het verzekeringsstelsel dat u in België beschermt tegen alle onvoorziene gebeurtenissen. Van de geboorte van een kind tot een arbeidsongeval, iedereen wordt getroffen door de sociale zekerheid. Hoe werkt het? Tegen welke soorten risico’s bent u verzekerd? Hoe werkt het contributiesysteem? Mijn toeslagen vertelt u alles over sociale zekerheid.
Wat is sociale zekerheid?
Sociale zekerheid is het zekerheidsstelsel dat de burgers van een land beschermt. Het doel van deze zekerheid is de armoede terug te dringen door alle gebeurtenissen te dekken die iemand ervan kunnen weerhouden een beroepsinkomen te verdienen. Deze gebeurtenissen kunnen bijvoorbeeld gehandicapt zijn, kinderen ten laste hebben of ziek worden. Dit omvat alles wat van invloed kan zijn op uw levensstandaard. De definitie van sociale zekerheid is eenvoudig: u draagt elke maand bij om beschermd te zijn als u op een dag iets zou overkomen. Dankzij de sociale zekerheid bent u verzekerd als u een ongeval overkomt. Daarnaast geeft het u ook recht op een gegarandeerd salaris als u ooit ziek wordt.
We kunnen de sociale zekerheid zien als een openbaar verzekeringsstelsel waarbij iedereen een bijdrage moet leveren. Deze bijdrage is opgesteld voor de hele gemeenschap en is gebaseerd op uw inkomen. Het is dus gebaseerd op vier fundamentele principes:
- Elke persoon die in België werkt of woont, is verplicht deel te nemen;
- Wij dragen niet bij voor onszelf, maar voor iedereen;
- De verschillende statussen van werknemers zijn gescheiden;
- De sociale zekerheid wordt beheerd door vakbonden en werkgeversorganisaties.
Hoe veel RSZ moet u betalen in 2024?
De Rijksdienst voor Sociale Zekerheid int de socialezekerheidsbijdragen die betaald worden door de werkgevers. Deze bijdragen omvatten enerzijds de werkgeversbijdragen en anderzijds de werknemersbijdragen die de werkgever bij elke loonbetaling inhoudt.Bij het bepalen van RSZ-bijdragen is het essentieel om onderscheid te maken tussen werknemers- en werkgeversbijdragen. In de privésector bedraagt de werknemersbijdrage aan de RSZ doorgaans 13,07 % van het brutoloon. Bovendien bestaan er bijdrageverminderingen, ook wel bekend als werkbonus, die van toepassing zijn op lage lonen. Deze verminderingen resulteren in een hoger netto-inkomen voor werknemers met lagere lonen, zonder dat het brutoloon wordt verhoogd.
Aan de andere kant ligt de werkgeversbijdrage doorgaans hoger, rond 32 % van het brutoloon. Sommige werkgevers kunnen echter in aanmerking komen voor bijdrageverminderingen. Het doel van deze verminderingen voor werkgevers is het reduceren van loonkosten.
In de openbare sector zijn de RSZ-bijdragen vaak lager. Dit komt doordat bepaalde sociale voordelen in de publieke sector niet door de sociale zekerheid worden gedragen. Desondanks kunnen werkgevers er toch voor kiezen om bepaalde voordelen, zoals kinderbijslag en uitbetaling van het loon bij ziekte of ongeval, aan hun personeelsleden toe te kennen.
RSZ bedragen voor kunstenaars
Socialezekerheidsbijdragen voor arbeiders en kunstenaars worden berekend op basis van hun brutoloon, verhoogd met 8 %. Deze verhoging compenseert het feit dat arbeiders en kunstenaars hun enkel vakantiegeld ontvangen van de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie en niet van hun werkgever. Hierdoor betalen ze geen sociale bijdragen op dit enkel vakantiegeld, in tegenstelling tot bedienden. De RSZ-bijdragen voor arbeiders en kunstenaars worden dus berekend op 108 % van het brutoloon.
De loonberekening verloopt als volgt:
Belastbaar loon = brutoloon minus RSZ-bijdrage Nettoloon = belastbaar loon minus bedrijfsvoorheffing
De verschillende takken van sociale zekerheid
In België is de sociale zekerheid gebaseerd op drie verschillende systemen en het bestaat uit zeven takken. Elk van deze takken is verantwoordelijk voor zijn eigen onderwerp.
De drie regimes zijn:
- Medewerkers;
- Ambtenaren;
- Onafhankelijk.
Onder de zeven takken van de sociale zekerheid vallen:
- Gezondheidszorg, ziekte en invaliditeit;
- Ouderdomspensioenen;
- Werkloosheidsuitkeringen;
- Gezinsbijslagen;
- Arbeidsongevallen;
- Branche voor beroepsziekten.
Het onderlinge verzekeringssysteem
In België wordt de terugbetaling van uw gezondheidszorgkosten verzorgd door betalingsorganisaties. Deze onderlinge verzekeraars worden ook wel zorgverzekeringen of zorg- en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (ASSI) genoemd. In België is het verplicht om aangesloten te zijn bij een onderlinge verzekeringsmaatschappij vanaf het moment dat u op het grondgebied werkt.
De lijst van alle diensten die vergoed kunnen worden, evenals het bedrag ervan, vindt u in een nomenclatuur opgesteld door het RIZIV. Deze lijst moet worden gevolgd door alle artsen met een overeenkomst, evenals door onderlinge verzekeringsmaatschappijen. Daarnaast kan de onderlinge waarborgmaatschappij u ook een vergoeding uitbetalen als u arbeidsongeschikt of arbeidsongeschikt bent verklaard. Daarnaast is de maatschappij ook verantwoordelijk voor het toekennen van de BIM-status aan degenen die daarvoor in aanmerking komen. Onder deze mensen vinden we mensen die:
- Ouderen boven de 65 die GRAPA ontvangen
- Ouders die een kind hebben met een beperking;
- Weeskinderen;
- Mensen met een inkomen lager dan 20.763,88 €.
Onderlinge verzekeringsmaatschappijen in België
In België zijn er zes mutualiteiten die u een deel van uw ziektekosten kunnen vergoeden:
- De nationale alliantie van christelijke onderlinge maatschappijen;
- De UNMN of Nationale Unie van Neutrale Mutualiteiten;
- De UNMS of Nationale Unie van Socialistische Mutuale Fondsen;
- De UNML of National Union of Free Mutual Funds;
- Partenamut.
Andere betalingsorganisaties
Naast onderlinge verzekeraars zijn er ook andere betaalorganisaties zoals HR Railcair of CAAMI die uw zorg vergoeden. Deze entiteiten zijn geen onderlinge waarborgmaatschappijen aangezien u niet aan alle takken van de sociale zekerheid bijdraagt. Ze bieden u echter wel de mogelijkheid om uw gezondheidszorg vergoed te krijgen en om compensatie te krijgen in geval van loonverlies.
Het sociale zekerheidsbijdragestelsel
In België beschikt de sociale zekerheid over eem ruim budget. Dit budget wordt mede bijeengebracht dankzij bijdragen van loontrekkenden en zelfstandigen. Werkgevers moeten op hun beurt ook werkgeversbijdragen betalen. Tenslotte wordt de rest van de begroting aangevuld door de Staat. Werknemers en ambtenaren betalen een deel van hun brutoloon aan de RSZ. Dit noemen we sociale zekerheidsbijdragen. De zelfstandigen moeten op hun beurt maandelijks hun bijdragen aan het INASTI overmaken.
Bijdragen van werknemers
In theorie worden de werknemersbijdragen elk jaar berekend op basis van uw inkomen voor dat jaar. U kunt uw werkelijke inkomen echter pas weten als het jaar voorbij is. U betaalt dus elke 5e van de maand een voorlopige bijdrage, gebaseerd op uw inkomen.
Specifieke gevallen
Naast sociale premies moet u soms ook premie betalen aan de verzekeringsmaatschappij waarbij uw werkgever u heeft aangesloten. Met deze verzekering bent u verzekerd tegen alle soorten arbeidsongevallen. Alle Vlamingen die ouder zijn dan 25 jaar zijn bovendien verplicht een jaarlijkse bijdrage van 54 € te betalen aan de zorgverzekering waarbij ze zijn aangesloten. Deze aansluiting is verplicht in Vlaanderen, maar optioneel in andere regio’s..
Arbeidsongevallen en beroepsziekten
Bent u door een ongeval of ziekte blijvend of tijdelijk arbeidsongeschikt verklaard? U kan dan bij een onderlinge waarborgmaatschappij een vergoeding vragen ter vervanging van het inkomen dat u bent misgelopen. Deze compensatie bestaat uit een percentage van uw inkomen en wordt u schaalbaar uitbetaald totdat u weer aan het werk kunt. De wijze waarop de arbeidsongeschiktheidsuitkering wordt berekend, verschilt afhankelijk van het feit of u werknemer of zelfstandige bent. Bij een geschil met uw werkgever naar aanleiding van een ongeval of ziekte die verband houdt met uw werk, kunt u een beroep doen op Fedris.
Maximumfactuur (MAF)
Heeft u een ongeval gehad of een chronische aandoening ontwikkeld en bent u bang dat uw zorgkosten exploderen en niet meer vergoed worden? Er is een Maximumfactuur (MAF) ingevoerd om u te beschermen in het geval van aanzienlijke gezondheidskosten die u maakt. Zo krijgt u, afhankelijk van uw inkomen, 100 % van uw kosten vergoed zodra u uw MAF overschrijdt.
Wie profiteert van de sociale zekerheid?
De onderstaande groepen profiteren van de sociale zekerheid in België:
- Aansluiting bij een Belgisch beleggingsfonds en sociale zekerheid: Als u als Belg in het buitenland gaat wonen en daar werkt, kan uw aansluiting bij een Belgisch sociaal beleggingsfonds gehandhaafd blijven.
- Herinschrijven voor sociale zekerheid: Als uw aansluiting niet gehandhaafd blijft of als u nooit aangesloten bent geweest, moet u stappen ondernemen om u opnieuw in te schrijven voor de sociale zekerheid bij uw terugkeer naar België.
- Niet-Belgen die op het grondgebied wonen: Voor niet-Belgen die op het Belgische grondgebied wonen, is de hulp en vergoedingen waar ze recht op hebben afhankelijk van hun status en verblijfsvoorwaarden. Dit kan onder meer betrekking hebben op hun wettelijke verblijfsstatus, arbeidsstatus en andere factoren.
