Wettelijk samenwonen is een juridische status die twee personen kunnen aannemen om hun samenlevingsvorm officieel te maken, zonder dat ze in het huwelijk treden. Mijntoeslagen vertelt u meer over de voordelen, nadelen en de procedures en voorwaarden.
Wettelijk samenwonen
Wettelijk samenwonen betekent dat twee personen een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd bij de ambtenaar van de burgerlijke stand in hun woonplaats. Deze regeling staat open voor niet alleen romantische partners, maar ook voor familieleden of vrienden die ervoor kiezen om hun huishouden officieel te delen. Om aan de vereisten te voldoen, moeten beide partijen ongehuwd zijn, juridisch bekwaam zijn om een contract aan te gaan en niet wettelijk samenwonen met een andere persoon.
Een belangrijk aspect van wettelijk samenwonen is het beperkte wettelijke erfrecht. Dit houdt in dat bij overlijden van een van de partners, de langstlevende partner, ongeacht andere erfgenamen, het vruchtgebruik van de woning en inboedel ontvangt. Dit betekent dat de partner in de woning kan blijven wonen. Echter, de langstlevende partner kan de woning niet zomaar verkopen.
Voordelen wettelijk samenwonen
Wettelijk samenwonen biedt verschillende voordelen ten opzichte van alleen feitelijk samenwonen. Hier zijn enkele van deze voordelen:
Belastingvoordeel: Wettelijk samenwonenden kunnen profiteren van een lagere inkomstenbelasting, vooral wanneer één van de partners weinig inkomsten heeft. Dit kan gunstig zijn voor beide partners.
Bescherming van de gezinswoning: In een wettelijke samenwoning geniet de partner die niet de eigenaar van de woning is bijzondere bescherming. De eigenaar kan de woning niet zomaar verkopen of belasten zonder toestemming van de andere partner.
Erfbelasting: Wettelijk samenwonenden profiteren van voordelige tarieven voor erfbelasting, vergelijkbaar met gehuwden. Bovendien hoeven wettelijk samenwonenden geen erfbelasting te betalen op de eerste vijftigduizend euro aan roerend vermogen.
Nadelen wettelijk samenwonen
Wettelijk samenwonen heeft enkele nadelen ten opzichte van feitelijk samenwonen of trouwen, met name met betrekking tot financiële rechten en verplichtingen:
Beperkt erfrecht: In tegenstelling tot gehuwden erven wettelijk samenwonenden alleen het vruchtgebruik van de gezinswoning en inboedel bij overlijden van de partner. Zij erven niet automatisch de volledige nalatenschap.
Aansprakelijkheid voor partner’s schulden: Wettelijk samenwonenden worden gezamenlijk belast, wat betekent dat de belastingschuld van één partner kan worden verhaald op de andere partner. De fiscus kan belastingen innen van alle gemeenschappelijke goederen van beide partners, maar buitensporige schulden vallen hier niet onder.
Lagere belastingvrije som voor kinderen: Feitelijk samenwonenden ontvangen een toeslag op de belastingvrije som voor elk kind ten laste. Wettelijk samenwonenden en gehuwden ontvangen deze toeslag niet.
Aarzel niet om onze gratis simulatie te volgen om erachter te komen voor welke steun u in aanmerking komt.Simuleer gratis mijn kortingen
Verschil feitelijk samenwonen, wettelijk samenwonen en trouwen?
Het verschil tussen feitelijk samenwonen, wettelijk samenwonen en trouwen ligt voornamelijk in de juridische en financiële aspecten:
Feitelijk samenwonen betekent dat meerdere personen samenleven op hetzelfde adres, zonder enige formele verklaring bij de burgerlijke stand. Het kan van toepassing zijn op twee personen of meer, en de aard van de relatie tussen de betrokkenen is niet relevant. Feitelijk samenwonenden hebben geen specifieke rechten of plichten ten opzichte van elkaar, en er is geen erfrecht tussen partners.
Wettelijk samenwonen en trouwen delen veel rechten en plichten, maar het belangrijkste verschil ligt in het erfrecht. Bij wettelijk samenwonen heeft de langstlevende partner recht op een beperkt wettelijk erfrecht, wat inhoudt dat deze partner het vruchtgebruik van de gezinswoning en inboedel krijgt bij overlijden van de andere partner. Bij een huwelijk geniet de langstlevende partner van volledig wettelijk erfrecht, waardoor deze partner de volledige nalatenschap erft.
Voorwaarden wettelijk samenwonen
In België kunnen twee personen wettelijk samenwonen, en dit geldt niet alleen voor romantische partners. U kunt ook wettelijk samenwonen met familieleden zoals een broer, zus, ouder of kind, of zelfs met een persoon waarmee u geen romantische relatie heeft.
Om een verklaring van wettelijk samenwonen te kunnen ondertekenen, moet u voldoen aan de volgende voorwaarden:
- Juridisch bekwaam zijn om een contract aan te gaan.
- Niet getrouwd zijn.
- Niet al wettelijk samenwonen met een andere persoon.
De procedure voor het aangaan en beëindigen van wettelijke samenwoning verloopt als volgt: Om wettelijk samen te wonen, leggen u en uw partner of huisgenoot een verklaring van wettelijke samenwoning af bij de ambtenaar van de burgerlijke stand. Deze verklaring bevat de volgende informatie:
- Datum van de verklaring.
- Namen, voornamen, geboorteplaatsen, geboortedata en handtekeningen van beide partijen.
- Gemeenschappelijke woonplaats.
- Verklaring van de wil van beide partijen om wettelijk samen te wonen.
- Verwijzing naar de artikelen 1475 tot 1479 van het Burgerlijk Wetboek die het statuut van wettelijke samenwoning regelen.
- Eventuele verwijzing naar het samenlevingscontract dat vooraf door een notaris is opgesteld.
Wettelijke samenwoning kan worden beëindigd op verschillende manieren: 
- In onderlinge overeenstemming door beide partners.
- Eenzijdig door één van de partners via een schriftelijke verklaring bij de dienst Burgerlijke Stand van de gemeente.
- Door huwelijk.
- Door overlijden van één van de partners.
Bij eenzijdige beëindiging moet de partij die de wettelijke samenwoning verbreekt, de verbreking op eigen kosten laten betekenen aan de andere partij door een gerechtsdeurwaarder. Zolang deze betekening niet is uitgevoerd, blijft de wettelijke samenwoning van kracht.
Bewijsstukken
Identiteitskaarten van beide partners of huisgenoten zijn verplicht. Indien u niet ingeschreven bent in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister, moet u uw burgerlijke staat bewijzen aan de hand van een van de volgende documenten (niet ouder dan 6 maanden):
-
- Attest van ongehuwde staat.
- Uittreksel van de echtscheidingsakte indien u gescheiden bent.
- Uittreksel van de overlijdensakte indien u weduwe of weduwnaar bent.
Als wettelijk samenwonende heb ik recht de gezinswoning te blijven bewonen mocht mijn partner overlijden maar .. blijkt .. als mijn partner ( eigenaar van de woning ) zonder mijn medeweten een testament maakt waarin staat dat ik dit niet mag 🤔
Beste Hedwige,
Indien het testament aangepast wordt dan verlies je mogelijk je recht om te blijven wonen in de gezinswoning. Dit kan ik echter niet met zekerheid zeggen. Je kan best contact opnemen met een notariskantoor.
Met vriendelijke groeten,
Isabelle
We zijn verhuisd eerder tijdens dat we reeds wettelijk samenwonend waren. Op het volgende adres waren we echter louter als alleenstaand omschreven op dat domicilieadres. Kan dit? We hadden verwacht nog steeds als wettelijk samenwonend omschreven te worden. Het attest van wettelijk samenwonen is nog steeds geldig voor deze periode.
De gemeente wendde dit aan om veel sneller dan 6 maanden onderzoek over te gaan door ambtshalve schrapping, waardoor we die schrapping pas vernomen hebben na bijna 10 maanden. Kan men wettelijk samenwonende gedomicilieerden zomaar schrappen ambtshalve zonder kennisgeving? Ze beweren dat er 2 brieven naar dat adres gestuurd zijn met normale post, en daarmee is voor hen de kous af. Mijn dochter is hierdoor blijkbaar al 10 maanden uitgeschreven terwijl ik van niets wist. We krijgen ze ook niet meer ingeschreven omdat ze geschrapt is, zelfs niet na vaststelling wijkagent op adres daarna. Wat kan ik doen?
Beste Hyusein,
Het is belangrijk om steeds wijzigingen van jullie status te melden aan de gemeente. U kan best contact opnemen met de gemeente om na te gaan welke volgende stappen u kan zetten om als gezin terug ingeschreven te worden.
Met vriendelijke groeten,
Isabelle
Mijn partner en ik wonen wettelijk samen sinds juli 2023. Zij is uit Hongarije(EU) naar hier verhuisd met 2 van haar 3 dochters die hier in september 2023 met de school gestart zijn. De procedure voor de aanvraag tot inschrijving in het rijksregister is pas op 18 oktober gestart en is op 18 april succesvol beëindigd. Zij werkt sinds 19 februari voltijds. Ik heb een uitkering als invalide die tijdelijk verhoogd was zolang zij niet werkte en volledig ten laste was met haar kinderen. Nu zij voltijds werkt is mijn uitkering sterk verlaagd omdat haar bruttoloon hoger is dan 1.183,40€. Is dit wettelijke samenlevingscontract op fiscaal vlak gelijk aan het huwelijk? Zijn er buiten het volledige erfrecht ook verdere fiscale voordelen tegenover het wettelijk samenwonen? Wat is voor ons beide de beste samenlevingsvorm om onze inkomsten zo weinig mogelijk te belasten? Moeten wij het samenlevingscontract verbreken en apart gaan wonen. Is apart belast worden voordeliger? Is het huwelijk fiscaal interessant? Zij heeft nu werk. 2 van haar 3 dochters wonen hier, de derde studeert geneeskunde aan de universiteit in Budapest. Mogelijk kan zij ook hier ingeschreven worden op hetzelfde adres en kan de aanvraag tot inschrijving ook voor haar gestart worden terwijl zij haar studies verderzet in het buitenland?
Beste Andrew,
Je neemt best contact op met de financiële dienst van de overheid. Zij kunnen je meer concrete informatie geven op je situatie.
Met vriendelijke groeten,
Isabelle